Tượng cát thể hiện hình ảnh em bé người Syria bị dạt vào bờ biển Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh:AFP

Trong những ngày qua, cả thế giới bàng hoàng khi chứng kiến bức ảnh chụp thi thể một cậu bé nằm úp mặt trên bờ biển trong một khu nghỉ dưỡng nổi tiếng ở Thổ Nhĩ Kỳ. Cậu bé ba tuổi Aylan cùng anh trai Galip và mẹ Rehan là ba trong rất nhiều người di cư chết đuối trong hành trình tìm đường tị nạn đến châu Âu.

Rất nhiều nhà hoạt động, nghệ sĩ và các tổ chức nhân quyền quốc tế đã lên tiếng về cuộc khủng hoảng nhập cư hiện nay ở châu Âu, sau khi bức ảnh đầy xúc động đó lan truyền với tốc độ chóng mặt trên mạng. Trên bờ biển Puri ở miền đông Ấn Độ, nghệ sĩ Sudarsan Pattnaik đã đắp một tượng cát khắc họa hình ảnh cậu bé Aylan nằm úp mặt trên cát, phía dưới là dòng chữ "Lòng nhân đạo dạt bờ. Hổ thẹn, hổ thẹn, hổ thẹn".

Hẹp hòi

Hôm 4/9, các quan chức Liên Hợp Quốc cũng đã lên tiếng chỉ trích các nước châu Âu về cách phản ứng của họ đối với cuộc khủng hoảng nhập cư đang ngày càng trở nên tồi tệ hơn khắp khu vực, cũng như sự lúng túng của các chính trị gia trong việc tìm giải pháp căn bản cho vấn đề, CNBCđưa tin.

"Vấn đề thực sự ở đây nằm ở các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU), những nước chưa sẵn sàng nhận ra thực tế căn bản là nếu họ không tìm ra giải pháp để mọi người cùng chia sẻ trách nhiệm và thể hiện sự đoàn kết, tình hình sẽ không thể cải thiện được", ông Peter Sutherland, đại diện đặc biệt của tổng thư ký Liên Hợp Quốc về vấn đề di cư quốc tế, nói.

"Nếu ai cũng nghỉ ngơi phía sau biên giới và tuyến phòng thủ của mình, thảm họa sẽ vẫn tiếp diễn và trở nên tồi tệ".

Cũng trong hôm thứ sáu, ông Antonio Guterres, thuộc Cao ủy Liên Hợp Quốc về Người tị nạn, tuyên bố rằng một châu Âu chia rẽ về chính sách nhập cư chỉ có lợi cho bọn buôn người, Reuters cho hay. Ông Guterres kêu gọi EU nỗ lực hơn nữa để giúp đỡ người tị nạn, trong đó có rất nhiều người phải rời bỏ nhà cửa ở các vùng chiến sự để đi tìm cuộc sống tốt đẹp hơn tại châu Âu.

Thời gian vừa qua, số người tị nạn cao kỷ lục đã đổ về biên giới châu Âu với hy vọng thoát khỏi những cuộc xung đột đẫm máu ở Trung Đông và Bắc Phi. Cơ quan biên giới châu Âu ghi nhận 340.000 vụ vượt biên bất hợp pháp vào EU chỉ trong vòng 7 tháng đầu năm nay. Cũng trong thời gian đó, hơn 300.000 người đã mạo hiểm mạng sống tìm cách vượt Địa Trung Hải để tới châu Âu, Cơ quan Tị nạn Liên Hợp Quốc cho biết, và hơn 2.500 người đã thiệt mạng hoặc mất tích trên hành trình đầy nguy hiểm này.

Nhiều người tị nạn đã chết đuối trong hành trình vượt Địa Trung Hải tới châu Âu. Ảnh: CNN

Thế nhưng khi đặt chân được đến châu Âu, họ phải đối mặt với một thực tế phũ phàng rằng có rất ít nơi chào đón họ. Ông Sutherland đã chỉ trích mạnh mẽ các quốc gia EU như Slovakia khi họ thẳng thừng tuyên bố rằng sẽ không tiếp nhận bất cứ người tị nạn phi Công giáo nào.

"Tôi không thể tin được rằng nhiều nước Trung và Đông Âu tuyên bố sẽ không chấp nhận những người tị nạn không theo Công giáo, bởi nó không đúng với những giá trị mà chúng ta đều chia sẻ. Điều đó là không chấp nhận được", ông nhấn mạnh.

Một thành viên EU khác là Hungary cũng bị chỉ trích nặng nề vì xây dựng hệ thống hàng rào dây thép gai cao 4 mét dọc biên giới và phong tỏa nhà ga chính ở thủ đô Budapest, ngăn chặn dòng người tị nạn đặt chân đến phần còn lại của châu Âu.

Trong khi đó, các quốc gia châu Âu ven bờ Địa Trung Hải như Italy và Hy Lạp cũng đang chật vật đối phó với dòng người di cư khổng lồ đổ bộ bằng đường biển. Đây là một thử thách đặc biệt khó khăn cho Hy Lạp, đất nước vốn đang phải cố gắng xoay xở với cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị của riêng mình. Theo Cơ quan Tị nạn Liên Hợp Quốc, 2/3 số người tị nạn vượt biển Địa Trung Hải để tới châu Âu trong năm nay đều đổ bộ lên Hy Lạp. Tình hình khó khăn đến mức Bộ trưởng Tài chính Hy Lạp Yanis Varoufakis phải tuyên bố đây là một cuộc "khủng hoảng nhân đạo".

Ông David Miliband, cựu ngoại trưởng Anh và hiện là chủ tịch Ủy ban Cứu nạn Quốc tế, đã coi cách phản ứng của châu Âu đối với cuộc khủng hoảng tị nạn hiện nay là "thiển cận và hẹp hòi", tờ Time đưa tin. Cho đến nay, các lãnh đạo EU vẫn chưa thể thống nhất việc ai sẽ là thành viên chịu gánh nặng lớn nhất trong cuộc khủng hoảng tị nạn này.

"Phần lớn các nước châu Âu đều giả vờ như đây là vấn đề của người khác. Thủ tướng Hungary còn cho rằng vấn đề người nhập cư này là của Đức… Cách xử lý của châu Âu đối với vấn đề này là khá yếu kém, và tôi cho rằng các lãnh đạo EU giờ đây cần phải nỗ lực để bù lại thời gian đã mất", ông Miliband tuyên bố.

Người tị nạn đi bộ trên đường cao tốc Hungary để tìm đường tới Áo. Ảnh: BBC

Giải pháp 'muối bỏ bể'

Theo ông Miliband, EU hiện nay cần phải thực hiện chính sách toàn diện hơn với vấn đề người nhập cư, trong đó có ba điểm quan trọng. Thứ nhất, họ phải tìm cách chia sẻ với nhau trong việc tiếp nhận người nhập cư. Thứ hai, EU cần có cách thức đăng ký và phân loại người nhập cư phù hợp hơn, nhằm xác định rõ đâu là người tị nạn chạy trốn chiến tranh, đâu là người nhập cư kinh tế muốn có cuộc sống tốt hơn và không được hưởng quy chế tị nạn. Thứ ba, châu Âu cần tích cực hơn trong việc hỗ trợ các quốc gia xung quanh vùng chiến sự Syria, như Lebanon, Jordan, Thổ Nhĩ Kỳ và Iraq, những nước đang không thể đối phó với làn sóng 4,5 triệu người tị nạn tràn ra khỏi Syria trong vòng 4 năm qua.

Ông Miliband cho rằng quan điểm của châu Âu đối với vấn đề người tị nạn là "thiển cận và hẹp hòi", bởi họ cho rằng mình đang phải nhận lấy gánh nặng quá lớn trong vấn đề này. Ông chỉ ra một thực tế là 86% người tị nạn trên thế giới đang tập trung ở các nước nghèo, các quốc gia đang phát triển, chứ không phải Mỹ hay châu Âu.

Điển hình như Lebanon, quốc gia có 4,5 triệu dân nhưng hiện đang phải tiếp nhận tới 1,6 triệu người tị nạn. Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang là điểm đến của gần 2 triệu người tị nạn, trong khi 700.000 người chạy loạn đang tập trung ở Jordan, nước có 6,5 triệu dân. Nói cách khác, chính những quốc gia đang phát triển này mới là những nơi phải hứng chịu cuộc khủng hoảng tị nạn lớn nhất.

Trước sức ép ngày càng lớn từ dư luận, mới đây Áo và Đức tuyên bố sẽ tiếp nhận thêm hàng trăm người tị nạn đang bị mắc kẹt tại nhà ga ở thủ đô Budapest của Hungary, tuy nhiên nỗ lực này chỉ như "muối bỏ bể" so với hàng chục ngàn người di cư khác vẫn đang trong hành trình tìm "miền đất hứa".